Beheer en exploitatie van informatietechnologie (IT) is een betrekkelijk jong vakgebied. Binnen de reguliere informatica opleidingen is hier pas recent meer aandacht voor gekomen. Dit heeft tot gevolg gehad dat de methodiek ontwikkeling in dit vakgebied grotendeels buiten de universitaire wereld tot stand is gekomen. In Nederland en tal van andere landen heeft zich met name ITIL als de facto standaard voor IT beheer ontwikkeld.
ITIL staat voor Information Technology Infrastructure Library. Het is ook letterlijk een bibliotheek van ruim veertig boekjes, die uitgegeven zijn door een Britse overheidsorganisatie, de CCTA (Central Computing and Telecommunications Agency). Met het uitgeven van deze boekjes had de CCTA als doel een basis te leggen voor verbeteringen in de effectiviteit en efficiency van de IT-dienstverlening en het beheer van de IT-infrastructuur binnen organisaties. Op het moment dat dit project medio jaren tachtig gestalte kreeg was daar geen samenhangende leidraad of methodiek met duidelijke richtlijnen voor beschikbaar. Dat deze opzet in een grote behoefte voorzag blijkt wel uit het feit dat ruim tien jaar later in Nederland er weinig automatiseringsorganisaties of -afdelingen te vinden zijn, die niet op enigerlei wijze met ITIL aan de slag zijn gegaan.
De rode draad van ITIL is de vraag welke beheerprocessen dienen in een organisatie ingericht te worden teneinde de IT -dienstverlening op een efficiënte en effectieve wijze te laten functioneren. Per boekje wordt één beheerproces uitgewerkt. De beschrijving van de zogenaamde tactische en operationele beheerprocessen vormt het hart van de bibliotheek. De operationele processen, die beschreven worden zijn achtereenvolgens: configuratiebeheer, helpdesk, probleembeheer, wijzigingsbeheer en programmatuur beheer. En op tactisch niveau worden beschreven: dienstenniveaubeheer, capaciteitsbeheer, beschikbaarheidsbeheer, calamiteitenbeheer en financieel beheer. In ieder boekje worden de activiteiten en de daarbij behorende rollen van het betreffende proces benoemd, worden richtlijnen gegeven hoe het proces het beste ingevoerd kan worden en waar op gelet moet worden na invoering.
Na de introductie van ITIL in Nederland begin jaren negentig door Pink Elephant is in samenwerking met het EXIN en andere (opleidings)organisaties een opleidings- en examenstructuur tot stand gekomen. De basis wordt gevormd door het zogenaamde ITIL Essentials examen, dat als doel heeft om te toetsen of de kandidaat voldoende kennis heeft van de begrippen en de de onderlinge samenhang daarvan. Hier gaat een tweedaagse cursus aan vooraf. Op basis van het ITIL Essentials examen kan in twee richtingen verder gegaan worden:
1. de ITIL Practitioner opleidingen met als doel om een praktische verdieping te krijgen in één van de acht bovengenoemde processen (programmatuurbeheer en calamiteitenbeheer worden nog niet geëxamineerd); ook dit zijn tweedaagse cursussen, waarin het accent ligt op het zich eigen maken van vaardigheden;
2. de ITIL Service Manager opleiding; op basis van een tweetal cursussen van ieder een week met een zogenaamde incourse assessment en een door het EXIN afgenomen examen kan men zo gecertificeerd ITIL Service Manager worden.